Ορόσημο του Πενταλόφου αποτελεί ο ιερός ναός του Αγίου Αχιλλείου.Χτισμένος το 1742 σηματοδοτεί την ακμή του χωριού και συγχρόνως αποτελεί το παλαιότερο σωζόμενο κτίσμα στο χωριό.Για την ανέγερσή του συνεργάστηκαν ό,τι καλύτερο διέθετε η Δ.Μακεδονία και η Ήπειρος.Φιλοτεχνήθηκε το 1774 από ζωγράφους των Χιονάδων της Ηπείρου(Κωνσταντίνος και Μιχαήλ από τους Χιονάδες Κόνιτσας), ενώ το ανατολικό του τμήμα είναι έργο των αδελφών Νικολάου και Θεοδώρου από τα Ιωάννινα, διαμορφώνοντας ένα θαυμαστό εσωτερικό διάκοσμο.Εδ'ω οι Ζουμπανιώτες μαστοροκαλφάδες υπερέβαλαν εαυτών.Βασιλική και τέμπλο από αρχιτεκτονική άποψη είναι αξιόλογα δημιουργήματα, τα οποία αργότερα μιμήθηκαν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας(π.χ. Πήλιο, Ν.Ελλάδα).Πρόκειται για ένα μοναδικό αριστούργημα της αγιογραφικής τέχνης.Στο νάρθηκα του ναού υπάρχει μία από τις πιο αξιόλογες τοιχογραφίες που απεικονίζει τον Μ.Αλέξανδρο σε σκηνή της Δευτέρας Παρουσίας.Απεικονίζονται, επίσης, σε σεορά οι βασιλείς Κύρος, Πύρος και Δαρείος, κρατώντας στα χέρια τους σπαθιά, δείγμα εξουσίας και κυριαρχίας.Ακριβώς δίπλα τους εμφανίζεται η μορφή του Μ.Αλεξάνδρου με στέμμα και σκήπτρο, ο οποίος κληρονόμησε το βασίλειό τους νικώντας τον Δαρείο και τον Πύρο, ενώ ο Κύρος υης τοιχογραφίας είναι ασφαλώς ο Κύρος Β΄ο Μέγας κατακτητής και βασιλιάς της Περσίας από την Δυναστεία των Αχαιμενίδων.

    Μια παλιά παράδοση για τον Άγιο Αχίλλειο  αναφέρει πως όσοι περνούσαν έξω από τον ναό έφιπποι έπρεπε να κατέβουν, γιατί διαφορετικά τα άλογα τρόμαζαν, αγρίευαν και δεν προχωρούσαν.Η συγκεκριμένη παράδοση φανερώνει και τον σεβασμό των Πενταλοφιτών προς τον Άγιο.

     Σήμερα ο ναός έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο, ενώ παλαιότερα αποτελούσε τον τόπο εκκλησιασμού των κατοίκων τόσο του Πενταλόφου όσο και του Βυθού

Άγιος Αθανάσιος

Προσθέστε υπότιτλο εδώ

   Στην πλατεία του Πενταλόφου βρίσκεται η τρίκλητη βασιλική του Αγίου Αθανασίου.Χτίστηκε το Μάρτιο του 1816 και κάλφας του ήταν ο Κώστας Καράς.Η παράδοση αναφέρει ότι ο ναός θα αφιερώνονταν στο Γενέθλιο της Θεοτόκου, όμως τον αφιέρωσαν στον Άγιο Αθανάσιο, γιατί γλίτωσε τους Πενταλοφίτες από την φοβερή πανούκλα η οποία ερχόταν στο χωριό μεταμορφωμένη σε γριά.

    Στο παλιό καμπαναριό του Ιερού Ναού, σε μια πέτρα του που τώρα φυλάσσεται μέσα στον Ιερό Ναό, υπήρχε σκαλισμένη η προσωπογραφία του Γιάννη Τζιώρτζου(1750-1800), ενός Πενταλοφίτη αρματολού, ο οποίος μετείχε στους αγώνες των Πενταλοφιτών εναντίον των Τουρκαλβανών της περιοχής.Σε συμπλοκή στη θέση "Ρουσιοτάρι" κοντά στο Επταχώρι έχασε τη ζωή του.

     Μέχρι και σήμερα αποτελεί τον πολιούχο του χωριού όπου συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι όλων των γειτονιών του Πενταλόφου, όχι μόνο σε σημαντικές γιορτές αλλά και για την Κυριακάτικη θεία λειτουργία. 

   Στον κάτω μαχαλά δεσπόζει ο ναός της Αγίας Βαρβάρας που χτίστηκε το 1864.Η είσοδος του ναού με τις πελεκητές κολώνες, τις διακοσμήσεις και το λιθανάγλυφο εξαπτέρυγο στο κέντρο της, είναι εξαιρετικής τέχνης.

    Σύμφωνα με την παράδοση το καλοκαίρι του 1777 στον περίβολο του ναού στάθηκε και μίλησε ο Άγιος Κοσμάς ο ΑΙΤΩΛΌς.Στο κήρυγμά του επεσήμανε ότι η κωμόπολη θα κινδυνέψει πολλές φορές από πολέμους και συνέτισε τους κατοίκους λέγοντας ότι, όταν θα έρθει το κακό, να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να τρέξουν να σωθολυν κατά το Ρουμάνι, δείχνοντάς τους το δάσος προς το ξωκλήσι της Αγίας Σωτήρας, όπου πράγματι και κατέφυγαν κατά την επιδρομή των Γερμανών τα χρόνια της Κατοχής.